Co wpływa na powstawanie osuwisk?

Osuwiska to zjawiska geodynamiczne, które polegają na przemieszczaniu się mas ziemi w dół zbocza. W wyniku tego procesu dochodzi do degradacji powierzchni terenu, zniszczeń infrastruktury oraz zagrożenia dla ludzi i mienia. Na powstawanie osuwisk wpływa szereg czynników naturalnych i antropogenicznych. W Polsce, a w szczególności na Śląsku, ruchy masowe i osuwiska są szczególnie powszechne, co stwarza konieczność monitorowania i zapobiegania takim zjawiskom. Jakie czynniki mają największy wpływ na powstawanie osuwisk?

Warunki geologiczne i struktura gruntu

Podstawowym czynnikiem wpływającym na osuwiska jest struktura gruntu oraz jego właściwości geologiczne. W rejonach górskich, takich jak Śląsk, zróżnicowana budowa geologiczna sprzyja powstawaniu osuwisk. Słabe, mało spójne warstwy ziemi, piaski, gliny czy wapień są bardziej podatne na ruchy masowe, zwłaszcza gdy są poddane wpływom innych czynników, takich jak woda.

Intensywne opady deszczu i zmiany klimatyczne

Zjawiska atmosferyczne, w szczególności intensywne opady deszczu, mają bezpośredni wpływ na stabilność gruntów. Woda, wnikając w glebę, zmienia jej właściwości, zwiększając ciężar oraz zmniejszając jej przyczepność do podłoża. Nagłe intensywne deszcze mogą prowadzić do erozji i wypłukiwania materiału z górnych warstw gleby, co zwiększa ryzyko osuwisk. Zmiany klimatyczne, które prowadzą do wzrostu liczby ekstremalnych opadów, mogą nasilać to zjawisko.

Działalność człowieka

Niekontrolowana działalność człowieka, w tym niewłaściwa gospodarka leśna, budowa dróg, czy eksploatacja kopalin, może prowadzić do destabilizacji terenów górskich i wzrostu ryzyka osuwisk. Wzrost zabudowy w rejonach górskich i intensyfikacja procesów budowlanych mogą naruszyć naturalną równowagę terenów, sprzyjając powstawaniu ruchów masowych i osuwisk. Na Śląsku, gdzie prowadzona jest intensywna działalność górnicza, osuwiska mogą być wynikiem osiadania gruntu w wyniku eksploatacji węgla.

Ukształtowanie terenu

Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na powstawanie osuwisk jest kąt nachylenia zbocza. Ziemie o większym nachyleniu są bardziej podatne na ruchy masowe, szczególnie jeśli występują warunki sprzyjające osłabieniu struktury gleby. W regionach górskich, jak Śląsk, obecność stromych zboczy oraz wąwozów czy dolin sprzyja powstawaniu osuwisk.

Zmiany w poziomie wód gruntowych

Podnoszący się poziom wód gruntowych, spowodowany opadami deszczu, topnieniem śniegu, czy działalnością człowieka (np. nieodpowiednia gospodarka wodna), może prowadzić do destabilizacji terenów. Woda działająca na grunt może wywołać jego osunięcie, zwłaszcza w obszarach o małej stabilności geologicznej.

Błędy w projektowaniu i budowie infrastruktury

Nieprawidłowe zaprojektowanie infrastruktury, np. dróg, budynków czy wałów ochronnych, może przyczynić się do destabilizacji terenu. Złe decyzje projektowe, np. nieodpowiednie odwodnienie terenu czy nieprawidłowe fundamenty, mogą w dłuższej perspektywie prowadzić do osunięcia się gruntu.